HUYỀN THOẠI VỀ NGƯỜI CÓ BỘ ÓC VÀNG
Nguyên tác tiếng Pháp: LA LEGENDE DE L'HOMME À LA CERVELLE D'OR
Tác giả: ALPHONSE DAUDET
Người dịch: HUY THANH
I- LỜI NGƯỜI DỊCH :
Alphonse Daudet là nhà văn lãng mạn, tiến bộ của Pháp vào cuối thế kỷ 19, trong bối cảnh thời đó ông đã có nhũng sáng tác đã kích chế độ phong kiến. Phần lớn tác phẩm của ông chỉ trích tầng lớp trí thức bán rẻ chất xám của mình để đổi lấy danh vọng tiền tài. Do hoàn cảnh nhà nghèo, khi 16 tuổi ông vừa phải đi học vừa đi làm, có khi đi chăn cưù cho những nhà giàu có trong làng nên những ấn tượng về xã hội đã in đậm vào tác phẩm của ông một cách sâu sắc. Trong giai đọan mà chế độ phong kiến đang cầm quyền, ông không thể trực diện phê phán mà chỉ ẩn dụ dưới những chuyện huyền thoai để người đọc hiểu và có sự đồng cảm ngấm ngầm. Tác phẩn nầy được trích từ cuốn "Lettres de mon moulin" ( Những bức thư viết từ nhà máy xay quạt gió " trong đó tôi thấy có hai truyện ngắn là " La Legende de l'homme a la cervelle d'or" và" Le petit chose" là hai truyện tiêu biểu nhất. Truyện ngắn nầy ông viết dưới hình thức lá thư trả lời cho một nữ độc giả khi bà nầy yêu cầu ông viết cho bà đọc những truyện vui hơn thay vì những truyện buồn. Nguyên tác bằng ngoại ngữ viết thật hay, thật xúc tích, mặc dù người dịch đã hết sức cố gắng nhưng cũng không thể nào chuyển tải hết những văn phong của ông qua tiếng Việt được. Kính mong các dịch giả đàn anh lượng thứ và chỉ bảo cho những sai sót khiếm khuyết nếu có. Riêng những tên nhân vật, địa danh, người dịch xin giữ nguyên bản để thể hiện sự tôn trọng tác giả.
Sau cùng, người dịch cũng cám ơn TS Nguyễn Nam (một người bạn học cùng trường Đại Học Sorbonne PARIS trước đây), một người bạn ở Paris, đã chịu khó truy tìm bản gốc của tác phẩm nầy trong kho tàng văn học cổ điển cuả Pháp gởi về VN để tôi có tư liệu dịch hầu quý vị.
Trân trọng.
II- BẢN DỊCH
Bức thư tác giả:
"Thưa bà
Khi đọc thư bà trong tôi dậy lên một nỗi ray rứt, thực ra tôi có phần nào không thích mấy những câu truyện buồn do tôi viết nên khi đọc thư bà tôi có ý định sẽ viết tặng cho bà những truyên vui có thể nói là vui tuyệt đỉnh. Nhưng tại sao hôm nay tôi lại gởi tới bà một câu chuyện buồn mặc dù tôi không thích nó. Tức cảnh thì sinh tình bà ạ. Tôi ở đây cách xa Paris hằng ngàn dặm. Tôi tìm được sự yên tĩnh trên những đỉnh đồi đầy ánh sáng, những cư dân nấu rượu vang vui mừng được mùa hái nho múa hát ngày đêm trong tiếng trống bập bùng.Chung quanh tôi buổi sáng tiếng chim hót, tiếng thông reo tạo thành một khúc nhạc tuyệt vời, buổi trưa tiếng ve rền rĩ, buổi chiều mục đồng trở về trong tiếng sáo thanh thoát chen lẫn tiếng cười giòn tan cuả các cô gái đang hái nho bên làng lân cận.
Như vậy chắc bà cũng thấy những hình ảnh, âm thanh đó không gợi cho tôi một ý tưởng vui tuyệt vời như bà muốn, không xua đi những nỗi buồn chất chứa, Paris và cuộc sống phù phiếm của nó cũng không gởi cho tôi một niềm vui nào mà trái lại những nỗi buồn luôn đeo đẳng tôi theo ngọn gió trên hàng thông xám gần nhà. Khi tôi viết thư nầy bạn Charles Barbara đã chết, nhà máy xay quạt gió của tôi đang bao trùm tang tóc. Mặc dù tôi rất muốn giã từ những âm thanh như chim hót buổi sáng, tiếng ve sầu buổi trưa, tiếng sáo buổi chiều để viết cho bà những truyện vui nhưng tôi thấy không thể nào còn tâm tư để vui nữa. Vì thế hôm nay thay vì gởi cho bà một truyện vui tôi lại gởi cho bà một truyện buồn".
II --CỐT TRUYỆN:
Ngày xưa có một người mang bộ óc bằng vàng, thật thế bà ạ, bộ óc của nó toàn bằng vàng ròng. Khi chào đời, các bác sĩ tưởng nó không thể sống vì cái đầu nặng và to tướng quá. Tuy nhiên với thời gian, nó vẫn sống và lớn lên như một cây ô liu xanh tốt. Mỗi ngày người trong gia đình đều nhìn bằng đôi mắt thương hại khi nó di chuyển rất khó khăn với cái đầu to nặng quá khổ, thường làm nó mất thăng bằng té sóng soài dưới đất.
Một hôm, nó té từ cầu thang lăn dần xuống nền gạch, đầu va chạm phải một nấc thang chót của cầu thang được cẩn bằng đá cẩm thạch (un degré de marbre). Người trong nhà chợt nghe một tiếng ngân trong trẻo vang lên của tiếng kim khí chạm vào đá, họ chay ra vì tưởng nó đã chết. Nhưng không, khi họ đỡ dậy thì nó chỉ bị thương xoàng với vài giọt vàng lóng lánh trên mái tóc mầu hung. Từ đó ba mẹ nó mới biết con mình có một khối óc bằng vàng ròng.
Sự kiện đó ba mẹ giữ bí mật đến nỗi nó cũng không biết. Thỉnh thoảng nó thắc mắc hỏi ba mẹ: " Tại sao không cho con chơi đùa ngoài đường với những đứa trẻ khác? " thì ba mẹ nó chỉ trả lời một cách ỡm ờ: "Tại vì con sẽ bị đánh cắp những vật quý báu trong kho tàng, con yêu quý ạ ". Từ đó mang những ý nghĩ mù mờ có cái gì rất quý trong đầu sợ bị đánh cắp, nên nó an phận chơi một mình trong căn nhà với những bước đi nặng nề.
Khi lên 18 tuổi, thấy nó đã lớn, nên cha mẹ mới nói sự thật cho biết nó có bộ óc bằng vàng ròng. Vì cha mẹ nó đã có công nuôi dưỡng nên nó không ngần ngại đưa tay lên móc từ trong sọ ra một khối vàng lớn bằng tráí noa (noix) ném lên gối mẹ để trả ơn một cách kiêu hãnh.
Say sưa với sự giầu có trời ban trong đầu, bị lôi cuốn sau những năm tháng tự nhốt trong nhà thui thủi, một hôm nó lén bỏ nhà ra đi để tìm một cuộc sống xa hoa như ý muốn. Quả thật, nó sống một cuộc đời rất vương giả, phung phí tiền bạc chẳng tiếc tay đến nỗi người ta nghĩ rằng khối óc bằng vàng trên đầu nó là vô tận.
Nhưng không, khối óc đó lại vơi dần, điều đó được thề hiện trên đôi mắt càng ngày càng lu mờ mất tia sáng tinh anh của thời thanh niên trẻ, đầu nó thỉnh thoảng đau như búa bổ. Nó cũng cảm thấy điều đó nguy hiểm nên vô cùng hối hận. Nhiều đêm nó tự nhủ " Ta phải dừng lại thôi, đừng phung phí sống vương giả nữa, phải dừng lại ". Nhưng sáng hôm sau thì mọi việc cũng vẫn như thế, nó vẫn sống lãng phí xa hoa như con ngựa không kềm được dây cương. Tai hại thay, một người bạn thân lại biết chuyện bí mật cái đầu bằng vàng của nó nên một đêm đang ngủ, nó bỗng nghe đầu đau nhức vô cùng, nó ngồi dậy hoảng hốt khi thấy dưới ánh trăng bóng người bạn thân trốn chạy, hai tay ôm một khối vàng dính máu giấu trong vạt áo.
Ngày lại qua ngày, nó lại đem lòng thương yêu một tiểu thơ tuyệt đẹp có mái tóc mầu hung nhưng lại thích sống xa hoa với những buổi tiệc thâu đêm suốt sáng, thích đeo trên người những nữ trang đắt tiền sáng lóng lánh. Thế là khối vàng trên đầu nó lai tiếp tục vơi dần đi. Nàng thì quá đòi hỏi, nó thì chẳng từ chối bao giờ.
Nhưng một hôm, cô gái kia lại chết vì bội thực như con chim ăn quá no, khối vàng trên đầu nó cũng vơi cạn dần, bằng tất cả gia tài còn lại, nó làm một đám tang linh đình đủ thứ kèn trống như đám tang của một mệnh phụ phu nhân.
Buổi chiều sau khi chôn cất người xấu số, khi ra khỏi nghĩa trang, nó chỉ còn lại tấm thân gầy còm và chút ít vàng sót lại trên đầu, nó nhớ người tình nên đi lang thang như kẻ tứ cố vô thân không nhà không cửa cho đến khi hoàng hôn tắt dần trên đồi. Khi ánh đèn buổi tối của những tiệm tạp phẩm bật lên sáng choang, nó dừng lại trước một cửa tiệm kim hoàn lớn nhìn chăm chú vào đội giầy phụ nữ viền lông hạc đính những viên kim cương lóng lánh. Trong tâm trạng của kẻ mộng du, nó thầm nói với mình "ta biết có một người con gái rất thích mang đôi giầy nầy". Rồi như chợt quên người tình đã chết, nó bước vào tiệm hỏi mua. Đứng sau quầy hàng, bà chủ tiệm chợt nghe một tiếng la đau đớn, tiếng la như từ một cõi tuyệt vọng nào đó vọng về. Bà hoảng hốt khi thấy trước mắt mình một người đàn ông nét mặt đờ đẫn như kẻ khùng điên nhìn bà với đôi mắt thất thần đầy đau xót, tay phải nắm chặt đôi giày phụ nữ viền lông hạc đính kim cương, tay trái chìa ra trước mặt bà trả tiền bằng những mảnh cám vàng vụn đang tươm máu dính trong kẽ móng tay.
Thưa bà,
Đó là câu truyện huyền thoại về "Người có bộ óc vàng", mặc dù nó có sắc thái hoang đường nhưng vẫn đầy đủ nhiều chi tiết trật tự từ đầu đến cuối. Trên đời có những người được tạo hóa ban cho trí thông minh, thay vì mang sự thông minh đó để giúp ích cho nhân loại, lại sống vị kỷ, bán rẻ linh hồn để tìm cuộc sống vinh hoa phú quý. Để rồi khi tài sản đó vơi dần theo tuổi tác, theo sự ham muốn, khi hối hận thì đã muộn.
HẾT
HUY THANH
